નવી દિલ્હીઃ
ભારતીય આર્મી ચીફ જનરલ ઉપેન્દ્ર દ્વિવેદીએ આજે નવી દિલ્હીમાં રાયસિના હિલ ખાતેની તેમની ઓફિસમાંથી 1971ના યુદ્ધમાં પાકિસ્તાનના ભારતને શરણાગતિના પ્રતિકાત્મક ફોટાને હટાવવા પર વાત કરી હતી. તેને તાજેતરમાં ‘કરમ ક્ષેત્ર’ નામની નવી પેઇન્ટિંગ દ્વારા બદલવામાં આવ્યું હતું. આ પગલાથી સેનાના દિગ્ગજ સૈનિકોમાં ભારે નારાજગી છે અને તેઓએ આ નિર્ણયની ટીકા કરી છે.
પાકિસ્તાનના શરણાગતિની પ્રતિકાત્મક તસવીર તેમની ઓફિસમાં આર્મી ચીફના લોન્જની દિવાલ પર હતી. ડિસેમ્બરમાં તેને જાળવણી માટે લેવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ બાદમાં તેને આર્મી ચીફની ઓફિસમાં લાવવાના બદલે માણેકશા કન્વેન્શન સેન્ટર મોકલવામાં આવ્યું હતું. તેની જગ્યાએ નવી આર્ટવર્ક સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી.
આ પગલાનો બચાવ કરતા આર્મી ચીફ જનરલ ઉપેન્દ્ર દ્વિવેદીએ કહ્યું, “જો તમે ભારતના સુવર્ણ ઇતિહાસ પર નજર નાખો તો – તેના ત્રણ પ્રકરણ છે. તેમાં બ્રિટિશ કાળ, મુઘલ કાળ અને તે પહેલાનો યુગ છે. જો આપણે તેને અને સેનાને જોડીએ તો. .. જો તમે ઇચ્છતા હોવ તો, દ્રષ્ટિ, પ્રતીકવાદ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે.”
પેઢીગત પરિવર્તનનું સૂચન કરતા, આર્મી ચીફે કહ્યું કે નવી પેઇન્ટિંગ 28 મદ્રાસ રેજિમેન્ટના લેફ્ટનન્ટ કર્નલ થોમસ જેકબ દ્વારા કરવામાં આવી છે, “જે ફોર્સમાં યુવા પેઢીના છે”.
ભારતીય સેનાએ કહ્યું છે કે નવી પેઇન્ટિંગ, “કરમ ક્ષેત્ર” નો અર્થ “કાર્યોનું ક્ષેત્ર” છે. “તે સેનાને ધર્મના રક્ષક તરીકે ચિત્રિત કરે છે જે દેશના મૂલ્યોનું રક્ષણ કરે છે અને તેના વિકાસને તકનીકી રીતે અદ્યતન સંકલિત બળમાં પ્રતિબિંબિત કરે છે,” તેણે કહ્યું.
1971ના યુદ્ધમાં પાકિસ્તાનની ભારતને શરણાગતિની પ્રતિકાત્મક છબીનું સ્થાન ‘કરમ ક્ષેત્ર’એ લીધું છે. (ફોટો સૌજન્ય: X/@bsdhanoa)
આ પેઇન્ટિંગ લદ્દાખમાં પેંગોંગ તળાવની આસપાસ બરફથી ઢંકાયેલ પર્વતો દર્શાવે છે, જે ભગવાન કૃષ્ણ અને હિંદુ રાજકારણી અને ફિલસૂફ ચાણક્યનો રથ છે – આ બધું વ્યૂહાત્મક શાણપણનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
આર્મી ચીફે સૂચવ્યું હતું કે નવી પેઇન્ટિંગ વર્તમાન વાસ્તવિકતાઓને ધ્યાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવી છે કારણ કે તેમણે ઉત્તરી મોરચે આવી રહેલા પડકારોને ધ્યાનમાં રાખીને સૈનિકોના પુનઃસંતુલનનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો.
નવા પેઈન્ટિંગ પર થઈ રહેલી ટીકાને સંબોધતા આર્મી ચીફ જનરલ દ્વિવેદીએ કહ્યું, “એવું પણ કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે પેંગોંગ ત્સોના કિનારે કેન્દ્રમાં એક અર્ધ વસ્ત્રધારી બ્રાહ્મણ ઊભો છે. જો ભારતીયો ચાણક્યને જાણતા નથી, તો તેઓએ જાણવું જોઈએ.” તેમના સંસ્કૃતિના દૃષ્ટિકોણને જુઓ.
આર્મી ચીફે વધુમાં કહ્યું કે, ‘મારે ભૂતકાળ, વર્તમાન અને ભવિષ્યને જોડવું હોય તો નવી પેઇન્ટિંગ તેનું પ્રતીક છે.’
આ મામલાને શાંત પાડતા, આર્મી ચીફે નિષ્કર્ષ આપ્યો કે આ પગલાને તેમની ઓફિસમાંથી 1971ની પ્રતિષ્ઠિત પેઇન્ટિંગને હટાવવા તરીકે જોવું જોઈએ નહીં. જનરલ દ્વિવેદીએ કહ્યું, “આર્મી ચીફ પાસે બે લાઉન્જ છે અને શરણાગતિનું ચિત્ર માણેકશા સેન્ટરના લોન્જમાં છે.”
(PTI તરફથી ઇનપુટ્સ)
