Delhi ના Air pollution અને પરાળ સળગાવવાના કેસની સુનાવણી કરતી વખતે સુપ્રીમ કોર્ટે આજે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે કલમ 21માં પ્રદૂષણ મુક્ત વાતાવરણમાં જીવવાનો અધિકાર સામેલ છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે પ્રશ્ન કર્યો હતો કે ફટાકડા પર કાયમી, દેશવ્યાપી પ્રતિબંધ શા માટે નથી, અને પ્રતિબંધો ફક્ત દિલ્હીમાં ચોક્કસ મહિનાઓ દરમિયાન જ લાગુ કરવામાં આવે છે જ્યારે રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં Air Pollution વર્ષભરનો મુદ્દો રહે છે.
“અમારું માનવું છે કે કોઈ પણ ધર્મ પ્રદૂષણ પેદા કરતી કોઈપણ પ્રવૃત્તિને પ્રોત્સાહન આપતું નથી. જો આ રીતે ફટાકડા સળગાવવામાં આવે છે, તો તે નાગરિકોના સ્વાસ્થ્યના મૂળભૂત અધિકારને પણ અસર કરે છે,” કોર્ટે દિલ્હીમાં પ્રદૂષણ અંગેના કેસની સુનાવણી કરતા અવલોકન કર્યું હતું.
હાલના પ્રતિબંધને લાગુ કરવામાં નિષ્ફળતા બદલ દિલ્હી સરકાર અને પોલીસની આકરી ઝાટકણી કાઢતાં જસ્ટિસ અભય એસ ઓકા અને ઑગસ્ટિન જ્યોર્જ મસીહની ખંડપીઠે પૂછ્યું કે ફટાકડાના ઉત્પાદન, વેચાણ અને ફોડવા પરના પ્રતિબંધો માત્ર ઑક્ટોબર અને જાન્યુઆરી વચ્ચે જ શા માટે લાગુ કરવામાં આવ્યા અને કેમ નહીં.
શા માટે માત્ર થોડા મહિના ? આખું વર્ષ Air pollution વધે છે !” કોર્ટે કહ્યું.
એડિશનલ સોલિસિટર જનરલ ઐશ્વર્યા ભાટીએ સમજાવ્યું કે વર્તમાન આદેશ તહેવારોની મોસમ દરમિયાન હવાના pollution પર કેન્દ્રિત છે અને તે મહિનાઓ જ્યારે પવન દિલ્હીમાં પ્રદૂષણને વધારે છે. જો કે, ખંડપીઠ અસંમત રહી, સૂચન કર્યું કે કાયમી પ્રતિબંધ પર વિચાર કરવો જોઈએ.
કોર્ટે 14 ઓક્ટોબરના રોજ પસાર કરાયેલા દિલ્હી સરકારના આદેશની પણ ચકાસણી કરી હતી, જેમાં ફટાકડાના ઉત્પાદન અને વેચાણ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો પરંતુ ચૂંટણી અને લગ્ન જેવા કાર્યક્રમો માટે અપવાદોને મંજૂરી આપી હતી.
પોઇન્ટેડ એક્સચેન્જમાં, બેન્ચે પ્રતિબંધનો આદેશ પસાર કરવામાં વિલંબ પર પ્રશ્ન કર્યો હતો, અને એ પણ પૂછ્યું હતું કે, “તમારા આદેશમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ચૂંટણીઓ, લગ્ન વગેરે માટે ફટાકડા ફોડી શકાય છે? તમારા મતે, હિસ્સેદારો કોણ છે?”
વકીલે જવાબ આપ્યો કે વિવિધ સરકારી વિભાગો સામેલ હતા, જેના કારણે બેન્ચ તરફથી વધુ તપાસ કરવામાં આવી. તેણે સત્તાવાળાઓ પર વધુ દબાણ કર્યું, પ્રશ્ન કર્યો કે શું ફટાકડાના વેચાણ માટે હજુ પણ લાઇસન્સ આપવામાં આવી રહ્યા છે. બેન્ચે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ સાથે, આવા કોઈ લાયસન્સને મંજૂરી આપવી જોઈએ નહીં.
ત્યારપછી સુપ્રીમ કોર્ટે દિલ્હી પોલીસ કમિશનરને આદેશ આપ્યો કે તેઓ પ્રતિબંધના આદેશથી સંબંધિત તમામ હિતધારકોને તાત્કાલિક જાણ કરે અને ફટાકડાનું વેચાણ અને ઉત્પાદન ન થાય તેની ખાતરી કરે.
કોર્ટે દિલ્હી સરકારને 25 નવેમ્બર પહેલા શહેરમાં ફટાકડા પર “શાશ્વત પ્રતિબંધ” પર વિચાર કરવા પણ કહ્યું હતું, જે ચોક્કસ સમયગાળા માટે મર્યાદિત હોવાને બદલે એક વર્ષ સુધી પ્રતિબંધની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકે છે.
જો કોઈને ફટાકડા ફોડવાના મૂળભૂત અધિકારનો દાવો કરવો હોય તો તેને કોર્ટમાં આવવા દો! ફટાકડા પર વર્ષભર પ્રતિબંધ હોવો જોઈએ, માત્ર દિવાળી નહીં,” કોર્ટે ટિપ્પણી કરી.
પ્રતિબંધ હોવા છતાં દિવાળીના અવસરે ફટાકડા ફોડવામાં આવ્યા બાદ દિલ્હીને વિશ્વના સૌથી Pollution શહેરનો ટેગ મળ્યો છે. ત્યારથી રાજધાનીમાં હવાની ગુણવત્તા ‘ખૂબ જ નબળી’ શ્રેણીમાં રહી છે.
