નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ ટૂંક સમયમાં જ ભાજપની આગેવાની હેઠળની NDA સરકારના ત્રીજા કાર્યકાળનું બીજું પૂર્ણ બજેટ રજૂ કરશે. બજેટ 2025 1 ફેબ્રુઆરીએ સવારે 11 વાગ્યે રજૂ થવાની ધારણા છે.
માત્ર એક નાણાકીય નિવેદન કરતાં વધુ, કેન્દ્રીય બજેટ પાછલા વર્ષમાં દેશની આર્થિક કામગીરી અને આગામી નાણાકીય વર્ષ માટેની તેની આકાંક્ષાઓના પ્રતિબિંબ તરીકે કામ કરે છે. તે 1 એપ્રિલથી 31 માર્ચ સુધીના નાણાકીય વર્ષ માટે સરકારના અપેક્ષિત ખર્ચ અને આવકના અંદાજની રૂપરેખા આપે છે.
બજેટની તૈયારીમાં ઘણા મહિનાઓ સુધી ચાલતા પગલાંઓની જટિલ શ્રેણીનો સમાવેશ થાય છે. ગ્રાઉન્ડ વર્ક સામાન્ય રીતે ઓગસ્ટની આસપાસ શરૂ થાય છે, જ્યારે નાણાં મંત્રાલય વિવિધ મંત્રાલયો, રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને સ્વાયત્ત સંસ્થાઓને માર્ગદર્શિકા જારી કરે છે. આ દિશાનિર્દેશો હેઠળ, વિભાગોએ તેમની આવક અને ખર્ચનું વિશ્લેષણ તેમજ આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે તેમના અંદાજિત ખર્ચ અંદાજ સબમિટ કરવાની જરૂર છે.
એકવાર આ દરખાસ્તો સબમિટ થઈ જાય પછી, સરકારી અધિકારીઓ દ્વારા તેની કાળજીપૂર્વક સમીક્ષા કરવામાં આવે છે. વ્યાપક ચર્ચા પછી ખાતરી કરવામાં આવે છે કે દરખાસ્તો સરકારના એકંદર નાણાકીય માળખાને અનુરૂપ છે. મંજૂર થયેલા આંકડા પછી નાણા મંત્રાલયને મોકલવામાં આવે છે, જે વિવિધ ક્ષેત્રો અને વિભાગો વચ્ચે આવકની ફાળવણી કરે છે.
જો ભંડોળની ફાળવણી પર કોઈ મતભેદ હોય, તો તે બાબતને ઉકેલ માટે કેન્દ્રીય કેબિનેટ અથવા તો વડાપ્રધાનને મોકલવામાં આવે છે. વધુમાં, આર્થિક બાબતોના વિભાગ અને મહેસૂલ વિભાગ દ્વારા વેપારી માલિકો, ખેડૂતો, અર્થશાસ્ત્રીઓ અને વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો સહિત વિવિધ હિતધારકો સાથે પરામર્શ હાથ ધરવામાં આવે છે. આ ચર્ચાઓનો ઉદ્દેશ એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે બજેટ દેશના આર્થિક ક્ષેત્રોની વિવિધ જરૂરિયાતોને ધ્યાનમાં લે.
તૈયારીઓમાં પ્રી-બજેટ બેઠકોની શ્રેણીનો પણ સમાવેશ થાય છે, જ્યાં નાણામંત્રી વિવિધ ક્ષેત્રોના પ્રતિનિધિઓ સાથે વાર્તાલાપ કરે છે. તેમાં રાજ્યના અધિકારીઓ, બેન્કર્સ, કૃષિ જૂથો, અર્થશાસ્ત્રીઓ અને ટ્રેડ યુનિયનોનો સમાવેશ થાય છે. આ પરામર્શ સમાજના વિવિધ વર્ગો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી પ્રાથમિકતાઓ અને પડકારો પર સરકારને મૂલ્યવાન પ્રતિસાદ પૂરો પાડે છે.
આ પરામર્શ અને વડા પ્રધાન સાથે ચર્ચા કર્યા પછી, નાણા પ્રધાન બજેટને અંતિમ સ્વરૂપ આપે છે. ત્યારબાદ અંતિમ દસ્તાવેજ છાપવા માટે મોકલવામાં આવે છે, જે એક સીમાચિહ્નરૂપ છે જે હલવા સમારોહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે – એક ઇવેન્ટ જે બજેટની પ્રિન્ટિંગ પ્રક્રિયાની સત્તાવાર શરૂઆતને ચિહ્નિત કરે છે.
