નવરાત્રી વિશેષ: સુરત સહિત દેશના અનેક શહેરોમાં નવરાત્રિ પૂરજોશમાં ચાલી રહી છે ત્યારે વિદેશોમાં પણ ગુજરાતીઓ અને ગરબો એકબીજાના સમાન હોય તેવું જોવા મળી રહ્યું છે. જો કે, ભારતમાં અને વિદેશમાં ઉજવાતી નવરાત્રિ વચ્ચેનો મુખ્ય તફાવત એ છે કે ગુજરાત સહિત ભારતમાં ઘણા સ્થળોએ નવરાત્રી દરમિયાન વિદેશમાં રહેતા ભારતીયો ફિલ્મી ગીતોની ધૂન પર પરંપરાગત ગરબા રમે છે. દર વર્ષની જેમ આ વર્ષે પણ અમેરિકા, કેનેડા, ઓસ્ટ્રેલિયા, ન્યુઝીલેન્ડ સહિતના દેશોમાં ગરબાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. જેમાં કેટલીક જગ્યાએ સપ્તાહના અંતે તો કેટલીક જગ્યાએ નવ દિવસ સુધી ગરબાનું આયોજન કરવામાં આવે છે અને ત્યાં માત્ર પરંપરાગત ગરબા જોવા મળે છે.
ગુજરાતીઓ અને ગરબા એકબીજાના પર્યાય બની ગયા છે. સુરત સહિત ગુજરાતમાં પણ ખેલૈયાઓ આખું વર્ષ નવરાત્રિના નવ દિવસની રાહ જોતા હોય છે. નવરાત્રિ વિના પણ દુનિયાના કોઈપણ ખૂણે બેઠેલા ગુજરાતીઓ હંમેશા ગરબા રમવા માટે ઉત્સુક હોય છે. સુરત અને ગુજરાતમાં રેસિડેન્શિયલ અને કોમર્શિયલ નવરાત્રિ ફિલ્મી ગીતોથી ભરપૂર હોય છે, જ્યારે વિદેશમાં રહેતા ભારતીયો ગરબા રમે છે. નવરાત્રિ દરમિયાન ફિલ્મી ગીતોને બદલે માત્ર પરંપરાગત ગરબા વગાડવામાં આવે છે. ન્યુઝીલેન્ડના ઓકલેન્ડમાં રહેતા ચિરાગ પટેલ અને ક્રિષ્ના પટેલ કહે છે કે, છેલ્લા અઢી દાયકાથી અહીં નવરાત્રીનું આયોજન કરવામાં આવે છે. અહીંના મહાત્મા ગાંધી સેન્ટરમાં આ વર્ષે પણ નવરાત્રીનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં દક્ષિણ ગુજરાતના ગરબા કલાકારોને ખાસ બોલાવવામાં આવ્યા છે. તેઓ માત્ર ગુજરાતી અને પરંપરાગત ગુજરાતી ગરબા રમે છે અને અમે તેની ધૂન પર જ ગરબા રમીએ છીએ. રિદ્ધિ પાનવાલા કહે છે, જ્યાં ગરબા થાય છે ત્યાં માતાજીની તસવીર મૂકવામાં આવે છે અને તેમની પૂજા પણ કરવામાં આવે છે. ન્યુઝીલેન્ડના ઓકલેન્ડમાં રહેતા શિવમ દેસાઈ કહે છે કે, માત્ર ગુજરાતીઓ કે ભારતીયો જ નહીં, અહીંના સ્થાનિક ગોરાઓ પણ માતાજીના ગરબાના તાલે ગરબા રમે છે અને માતાજીની પૂજા કરે છે.
(અમેરિકા)
મૂળ સુરતના અને હાલ અમેરિકાના નોર્થ કેરોલિનાના હિકોરીમાં રહેતા રિંકુ પટેલ કહે છે કે, આ વિસ્તારમાં ઘણા ગુજરાતીઓ રહે છે અને ભારતીયો પણ છે. નવરાત્રિ દરમિયાન લોકો અહીં ભેગા થાય છે અને ડીજે પર ગરબા રમે છે. જો કે અહીં માત્ર માતાજીના ગરબા જ રમાય છે તેથી અહીંની નવી પેઢી અને જૂની પેઢી ગરબા રમીને માતાજીની પૂજા કરે છે.
કેનેડામાં રહેતા હિરલ મહેતા કહે છે કે કેનેડાના ઘણા વિસ્તારો મિની ઈન્ડિયા જેવા બની ગયા છે અને છેલ્લા ઘણા સમયથી ગરબાનો ક્રેઝ જોવા મળી રહ્યો છે. અહીં હવે નાના શહેરો જેવા શહેરોમાં પણ ગરબાનું આયોજન થાય છે. જેના કારણે અહીં ગુજરાતીઓ એકઠા થાય છે અને એકતા પણ થઈ રહી છે. જો કે અહીંના ગરબામાં એક બાબત ધ્યાને આવી છે કે ભારતમાં જે રીતે લોકો ફિલ્મી ગીતો પર ગરબા રમે છે તેના બદલે અહીં માતાજીના ગરબા પર જ ગરબા રમાય છે. અહીં પણ ગુજરાતી કલાકારોને આમંત્રિત કરીને ગરબાનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
(ન્યુઝીલેન્ડ)
અન્ય દેશોની જેમ ઓસ્ટ્રેલિયામાં પણ નવરાત્રીનું આયોજન કરવામાં આવે છે. અહીં નવરાત્રીના બે મહિના પહેલા વાતાવરણ જામી જાય છે. પર્થમાં રહેતા ભારતીય કેયુ પટેલ કહે છે કે નવરાત્રિ પહેલા વીકએન્ડ દરમિયાન ખુલ્લી જગ્યાઓ અને ડોમમાં ગરબાનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ સ્થળે નવરાત્રીનું આયોજન કરવામાં આવે છે જેમાં ગુજરાતીઓ તેમજ સ્થાનિક લોકો ભાગ લે છે અને ગરબા રમે છે.
(ન્યુઝીલેન્ડ)
નવરાત્રિ દરમિયાન વિદેશમાં નવરાત્રિની એસેસરીઝ વેચાય છે
સુરતમાં નવરાત્રિ પહેલા દુકાનોથી લઈને ફૂટપાથ સુધીની જેમ વિદેશમાં નવરાત્રીના ટ્રેડિશનલ ડ્રેસનું વેચાણ થતું નથી. પરંતુ જ્યાં ભારતીય લોકો રહે છે ત્યાં ભારતીય સ્ટોર્સ છે. ભારતીય દરેક વસ્તુ ત્યાં ઉપલબ્ધ છે. આ ઉપરાંત નવરાત્રિ માટે પૂજા સામગ્રી પણ ઉપલબ્ધ છે.
સુરતની જેમ અમેરિકાના ઉમિયા મંદિરમાં પણ ભક્તો માથે માટલી લઈને ગરબા રમે છે.
સુરતના વરાછા વિસ્તારમાં આવેલું ઉમિયા માતાનું મંદિર પરંપરાગત ગરબા માટે પ્રખ્યાત છે, તેવી જ રીતે યુએસએના મેકોન જ્યોર્જિયામાં આવેલ ઉમિયા માતાજીનું મંદિર પરંપરાગત ગરબા માટે એનઆરઆઈની પ્રથમ પસંદગી રહે છે. આ મંદિરમાં સામાન્ય દિવસોમાં માતાજીની પૂજા થાય છે, પરંતુ નવરાત્રિ દરમિયાન માતાજીના ભક્તોની સંખ્યા વધુ હોય છે.
(અમેરિકા)
મૂળ સુરતના અને હાલ અમેરિકામાં સ્થાયી થયેલા કાંતાબેન પટેલ કહે છે કે જે રીતે સુરત અને ગુજરાતમાં ઉમિયા માતાજીના મંદિરમાં નવરાત્રી દરમિયાન માતાજીની માટલી (ગરબા) રમવામાં આવે છે અને એ જ રીતે અહીંના ઉમિયા માતાજીના મંદિરમાં પણ ગરબા રમાય છે. ઉષાબેન પટેલ કહે છે કે, નવરાત્રિ દરમિયાન આપણે ભારતમાં જે રીતે માતાજીની પૂજા કરીએ છીએ તે જ રીતે અહીં મંદિર છે, તેથી મોટી સંખ્યામાં લોકો અહીં ગરબા રમવા આવે છે. આ ગરબામાં માત્ર વડીલો જ નહીં યુવાનો પણ જોડાઈ રહ્યા છે.
શ્રાદ્ધપક્ષમાં ગરબાથી કેટલાક વડીલો નારાજ છે
સુરત સહિત વિદેશમાં વસતા ભારતીયો નવરાત્રિ દરમિયાન ગરબાની ધૂમ મચાવે છે, પરંતુ મોટાભાગના દેશોમાં શનિવાર અને રવિવારની રજાઓ હોવાથી સપ્તાહના અંતે ગરબા રમાય છે. પરંતુ નવરાત્રિના 16 દિવસ પહેલા પૂજા માટે સમર્પિત છે, તેમાં પણ ગરબા રમાતા હોવાથી કેટલાક વડીલો નારાજ થઈ રહ્યા છે. ત્રણ દાયકાથી વધુ સમયથી કેનેડામાં સ્થાયી થયેલા ઉર્મિલાબેન ચતુર્વેદી જણાવે છે કે શ્રાદ્ધના 16 દિવસ પૂર્વજોની ભક્તિના દિવસો છે, જેમાં નવરાત્રિ પૂર્વેના નામે ગરબા રમાય છે અને ઘણી જગ્યાએ મૂર્તિ કે માતાજીના ફોટા મુકવામાં આવે છે જેનાથી અનેક લોકોની લાગણી દુભાય છે. આ દિવસોમાં નવરાત્રી પૂર્વેના નામે ગરબા રમવામાં આવે તેમાં તેમને કોઈ વાંધો નથી, પરંતુ તેમનું માનવું છે કે માતાની પ્રતિમા કે ફોટો ન મૂકવો જોઈએ.