જ્યારે કેન્દ્રીય બજેટ લીક થયું અને પ્રિન્ટિંગ પ્રક્રિયામાં મોટો ફેરફાર થયો

નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ તેમનું સતત આઠમું કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરવાની તૈયારી કરી રહ્યા હોવાથી, પ્રક્રિયા ગુપ્તતામાં છવાયેલી છે. નાણામંત્રી અને ઉચ્ચ અધિકારીઓ બજેટ બનાવવાની પ્રક્રિયામાં અલગથી કામ કરે છે, જેમાં મોબાઈલ ફોન પર પ્રતિબંધ જેવા કડક પગલાં લેવામાં આવે છે. મંત્રાલયો, રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને વિવિધ વિભાગોને અંદાજ તૈયાર કરવાનું કામ સોંપવામાં આવે છે અને વડાપ્રધાનની મંજૂરી પછી જ બજેટ છાપવામાં આવે છે.

કેન્દ્રીય બજેટ લીક થવાની એક કુખ્યાત ઘટના બાદ તેની આસપાસ સુરક્ષા વધારી દેવામાં આવી હતી.

જ્યારે કેન્દ્રીય બજેટ લીક થયું

1950માં બજેટ લીક એ ભારતના ઈતિહાસમાં સૌથી પહેલું અને સૌથી નોંધપાત્ર ઉદાહરણ છે. નાણામંત્રી જોન મથાઈના કાર્યકાળ દરમિયાન વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુના નેતૃત્વમાં આ ઘટના બની હતી.

તે સમયે, ભારત એક નવું સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર હતું અને બજેટ તૈયાર કરવાની અને રજૂ કરવાની પ્રક્રિયા આજની જેમ ચુસ્તપણે નિયંત્રિત નહોતી. 1950ની ઘટના ત્યારે બની હતી જ્યારે સંસદમાં સત્તાવાર રજૂઆતના કલાકો પહેલા રાષ્ટ્રપતિ ભવન પ્રેસમાંથી બજેટના કેટલાક પાના લીક થયા હતા, જ્યાં તે છાપવામાં આવી રહ્યા હતા.

લીક થવાથી મીડિયામાં ખળભળાટ મચી ગયો હતો, કારણ કે નાણામંત્રીના ભાષણ પહેલા પત્રકારોને ગોપનીય માહિતી મળી હતી.

જોન મથાઈ પર શક્તિશાળી લોકોના હિતોની સેવા કરવાનો આરોપ હતો. તેમણે બજેટ રજૂ કર્યા બાદ તરત જ રાજીનામું આપી દીધું હતું.

બજેટ પ્રિન્ટીંગનું સ્થાન બદલાયું

તે સમયે બજેટનું પ્રિન્ટિંગ રાષ્ટ્રપતિ ભવન ખાતે થયું હતું, જે ભારતના રાષ્ટ્રપતિનું સત્તાવાર નિવાસસ્થાન છે. લીક થયા બાદ, ગોપનીયતા જાળવવા માટે બજેટના પ્રિન્ટિંગનું સ્થાન દિલ્હીના મિન્ટો રોડ પરના સરકારી પ્રેસમાં ખસેડવામાં આવ્યું હતું.

પાછળથી, 1980 માં, રાજધાનીના સચિવાલયની ઇમારતમાં નોર્થ બ્લોક બેઝમેન્ટ બજેટ પેપર્સ છાપવાનું કાયમી સ્થળ બની ગયું.


LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here